0 
Brzoza - najsilniejszy alergen wywołujący reakcje krzyżowe
Kwiecień to początek sezonu alergicznego. To w tym miesiącu rozpoczynają kwitnienie najbardziej alergizujące rośliny, w tym brzoza. Jest to jeden z alergenów wziewnych, wywołujących tzw. reakcje krzyżowe z niektórymi pokarmami. Co na temat alergii krzyżowej warto wiedzieć, by zminimalizować ryzyko nieprzyjemnych reakcji uczuleniowych w nadchodzącym okresie? O tym dalej w artykule...
Brzoza rozpoczyna swoją aktywność na początku kwietnia, w wyjątkowo sprzyjających warunkach atmosferycznych może pylić nawet do maja, jednak największe stężenie pyłków brzozy w powietrzu przypada na drugą połowę kwietnia. Wtedy to alergicy najdokuczliwiej odczuwają objawy swojej choroby. Do najczęściej występujących symptomów alergii na pyłki brzozy zalicza się: katar sienny, kichanie, łzawienie i zaczerwienienie oczu. Osoby z najsilniejszymi alergiami mogą doświadczyć także obrzęku ust, zmian skórnych, chrypy, duszności, kaszlu, utrudnionego oddychania, astmy alergicznej, senności, ogólnego pogorszenie samopoczucia.
Czym są wspomniane na początku reakcje krzyżowe?
Z definicji wynika, że jest to uczulenie na wspólne epitopy (czyli specyficzne rejony antygenu, łączące się z receptorem antygenowym komórki odpornościowej) różnych alergenów (tj. czynników bądź substancji, powodujących reakcję uczuleniową). Mówiąc prościej jest to występowanie objawów alergii wziewnych także w kontakcie z innymi alergenami. Zjawisko reaktywności krzyżowej zostało po raz pierwszy zaobserwowane i opisane w latach 40. XX wieku przez szwedzkiego badacza Carla Juhlina-Dannfelta. Najczęściej reakcje krzyżowe zachodzą pomiędzy alergenami pyłków roślin, a pokarmami pochodzenia roślinnego.
W przypadku pyłków brzozy reakcje krzyżowe zachodzą po spożyciu pokarmów takich, jak:
- seler,
- marchew,
- jabłko,
- gruszka,
- morele,
- mango,
- brzoskwinie,
- pomarańcze,
- kiwi,
- daktyle,
- figi,
- wiśnie,
- śliwki,
- winogrono,
- pietruszka,
- koper,
- migdały,
- pistacje,
- orzechy arachidowe,
- orzech włoski,
- orzech laskowy,
- kasztany.
Poza wymienionymi wcześniej objawami alergii wziewnej mogą dojść dodatkowe ze strony układu pokarmowego: świąd, obrzęk w jamie ustnej oraz gardle, nudności, wymioty, dolegliwości bólowe brzucha, wzdęcia oraz biegunka. Stosunkowo często pojawiają się również zmiany skórne pod postacią pokrzywki oraz atopowego zapalenia skóry. Objawy pojawiają się najczęściej już od 5 do 30 minut po spożyciu i mogą trwać od kilku minut do kilku godzin. W większości przypadków objawy ustępują samoistnie, u niektórych osób jednak (ok. 5%) może rozwinąć się poważniejsza reakcja ogólnoustrojowa. Obecnie nie ma wyznaczników, które pozwalałyby dokładnie określić, którzy pacjenci są bardziej narażeni na ryzyko progresji objawów od typowo ograniczonych w obrębie jamy ustnej (tzw. OAS) do reakcji uogólnionej. Wiadomo jednak, że częściej dochodzi do nich po zjedzeniu brzoskwini, migdałów, moreli, śliwek, wiśni, marchewki, pomidora i selera. Omawiane reakcje na wymienione pokarmy będą manifestowały się tylko w miesiącach kwitnienia pyłków brzozy, w pozostałych miesiącach najczęściej ustępują.
Nie wszyscy alergicy z alergią wziewną muszą mieć alergię krzyżową na pokarmy – jest to zdecydowanie reakcja indywidualna. Osoba, u której występują reakcje krzyżowe nie musi mieć także reakcji na wszystkie alergeny wymieniane na listach alergenów. To ważna informacja, o której warto pamiętać przed pochopną eliminacją podejrzanych produktów. Często alergicy w obawie przed konsekwencjami rezygnują z urozmaiconej diety. W sytuacji, gdy nie mamy pewności, które dokładnie pokarmy wywołują u nas alergię zaleca się, aby przed zjedzeniem nowego owocu lub warzywa trzymać go w palcach przez pewien czas. Jeśli w przeciągu pół godziny nie wystąpią objawy, wówczas można wziąć do ust mały kęs i trzymać go przez kilkanaście minut nie połykając. Stosowanie takiej techniki jest pomocne w prostym diagnozowaniu nietolerancji na dany owoc/warzywo – tzw. próba prowokacyjna. Dieta eliminacyjna powinna być stosowana tylko wtedy, gdy mamy niezbite dowody na występowanie alergii. W przypadku wystąpienia objawów w obrębie jamy ustnej na świeże owoce lub warzywa nie ma konieczności unikania wszystkich innych świeżych owoców i warzyw z tej samej rodziny roślin, nawet jeżeli wiemy, że reagują krzyżowo. Ryzyko związane z długotrwałym stosowaniem jałowych w witaminy i minerały diet może być dla nas równie niekorzystne. Warto pamiętać, że profilaktyczna eliminacja wszystkich alergizujących krzyżowo warzyw i owoców z diety bez sprawdzenia własnej reakcji na nie, wcale nie wpływa na możliwość zmniejszenia nasilenia alergii wziewnej.
Kilka praktycznych wskazówek dietetycznych
Co ciekawe, reakcje na spożyte pokarmy często są bardziej intensywne w przypadku spożycia ich na surowo aniżeli w postaci przetworzonej. Oznacza, to że w przypadku niektórych owoców lub warzyw obróbka termiczna sprawia, że reakcja alergiczna słabnie. Dotyczy to kiwi, fig, szparagów, soi i marchewki. Alergeny brzoskwini, pomarańczy, wiśni, melona, orzechów włoskich czy pistacji niestety są oporne na działanie temperatury, stąd lepiej unikać och w ogóle. W przypadku produktów takich jak: jabłko, seler, pomidor, orzechy włoskie czy ziemne – część alergenów jest termostabilna a część termolabilna. Czyli istnieje duże prawdopodobieństwo iż poddanie ich działaniom wysokiej temperatury pomoże w uniknięciu nieprzyjemnych objawów, jednak nie jest jednoznaczne. Z punktu widzenia żywienia, warto tak łatwo nie poddawać się w urozmaicaniu diety. Szukanie zamienników nietolerowanych warzyw i owoców jest niezwykle ważne dla zapewnienia optymalnej kondycji oraz naszej odporności.
Piśmiennictwo:
- Wawrzeńczyk A., Bartuzi Z., „Zespoły kliniczne alergii krzyżowej”, Alergia Astma Immunologia 2018, 23 (2): 64-66
- Krogulska A., „Znaczenie alergenów pokarmowych u dzieci i dorosłych z alergią wziewną”, Alergia Astma Immunologia 2016, 21 (1): 16-27
- Sybilski A.J., „Alergia krzyżowa”, Medycyna po Dyplomie | kwiecień 2017, 49-58
mgr Aleksandra Ziemska
dietetyk, diet coach
Nova Figura Toruń Skarpa
