0 
Szkarlatyna jest chorobą najczęściej dotyka najczęściej dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, zdarzają się jednak przypadki jej występowania również w wieku dojrzałym. Po raz pierwszy jej objawy zostały zdiagnozowane i opisane w XVII wieku na terenie Anglii. Do początków dwudziestego stulecia szkarlatyna była chorobą bardzo rozpowszechnioną i charakteryzowała się wysoką śmiertelnością.
Szkarlatyna, zwana również płonicą, jest chorobą zakaźną, wywoływaną przez bakterię streptococcus pyrogenes. Źródłem infekcji może być osoba chora, ozdrowieniec lub bezobjawowy nosiciel. Szkarlatyna trwa zazwyczaj od 7 do 10 dni, przy czym najintensywniejsze objawy utrzymują się przez pierwsze kilka dni choroby. Wysypka może utrzymywać się nieco dłużej, a skóra zaczyna się łuszczyć po około tygodniu od jej pojawienia się. Pełne wyzdrowienie jest możliwe przy odpowiednim leczeniu, jednak należy pamiętać o ryzyku powikłań.
Jak objawia się szkarlatyna?
Szkarlatyna objawia się nagle i gwałtownie. Pierwsze objawy mogą przypominać zwykłą infekcję gardła. Wśród najczęstszych objawów są:
- Wysoka gorączka, sięgająca nawet 39-40°C
- Ból gardła i migdałków
- Powiększenie węzłów chłonnych
- Wysypka pojawiająca się zazwyczaj 12-48 godzin po gorączce, najpierw na tułowiu, a potem rozprzestrzeniająca się na całe ciało
- Język malinowy, który w pierwszych dniach choroby jest pokryty białym nalotem, a później staje się intensywnie czerwony
Szkarlatyna u dzieci
Na szkarlatynę chorują osoby wieku dziecięcego. Objawy u dzieci charakteryzują się bardzo wysoką temperaturą ciała, która może być trudna do obniżenia. Występuje u dzieci w wieku szkolnym i przedszkolnym, objawy mogą być bardziej nasilone. Wypryski są szczególnie intensywne w okolicach pach, łokci i pachwin. Dzieci często skarżą się na silny ból gardła oraz mogą mieć trudności z połykaniem. Często dochodzi do powiększenia migdałków, które mogą być pokryte ropnym nalotem.
Szkarlatyna u dorosłych
Choć szkarlatyna występuje głównie u dzieci, może także dotknąć dorosłych. Objawy u dorosłych zazwyczaj są łagodniejsze niż u dzieci, jednak mogą wystąpić poważne powikłania, jeśli choroba nie zostanie odpowiednio leczona. Dorośli mogą doświadczać wysypki oraz podwyższonej temperatury, ale ból gardła i symptomy grypopodobne są często mniej nasilone.
Rodzaje i objawy szkarlatyny?
Szkarlatyna występuje w różnych formach, które mogą różnić się ciężkością i objawami. Do najczęściej występujących postaci należą szkarlatyna klasyczna, toksyczna, posocznicowa, przyranna, ostra i przewlekła. Każda z tych form może wymagać innego podejścia w leczeniu oraz monitorowania, aby zapewnić skuteczną terapię i zapobiec powikłaniom. Szybka diagnoza i dostosowanie leczenia są kluczowe dla skutecznego zarządzania szkarlatyną i minimalizowania ryzyka poważnych komplikacji zdrowotnych.
Szkarlatyna klasyczna
Szkarlatyna, znana również jako płonica, jest ostrą chorobą zakaźną wywoływaną przez paciorkowce grupy A. Dotyczy głównie dzieci, ale mogą na nią chorować również dorośli. Szkarlatyna objawia się nagle i gwałtownie. Pierwsze objawy mogą przypominać zwykłą niedrożność gardła. Charakteryzuje się szeregiem specyficznych objawów, które pozwalają na jej
- Wysoka gorączka: Jednym z pierwszych objawów szkarlatyny jest nagły wzrost temperatury ciała, często powyżej 38,5°C i pojawia się nagle i towarzyszy jej uczucie ogólnego osłabienia.
- Dreszcze i poty: Pacjent może doświadczać dreszczy, które są wynikiem reakcji organizmu na infekcję, a także nadmiernego pocenia się.
- Ból: Często występuje intensywny ból głowy oraz ból gardła, który może być związany z zapaleniem gardła i migdałków.
- Powiększenie węzłów chłonnych szyi, mogą być bolesne przy dotyku.
Wysypka w przebiegu szkarlatyny jest bardzo charakterystyczna, występuje jako drobne, czerwone plamki na skórze. Wykwity te powstają przede wszystkim na skórze klatki piersiowej, brzucha, pośladków, pachwin a także w zgięciach łokci i pod kolanami. Mogą też się pojawić równocześnie z narastającą temperaturą ciała lub dobę później i utrzymuje się przez kilka dni. Na twarzy osoby chorej może wystąpić tzw. trójkąt Fiłatowa - wokół ust i nosa skóra jest bardzo blada, natomiast na policzkach widoczny jest silny rumień. Zmiany na języku polegają na pojawieniu się białego nalotu w początkowej fazie choroby, w okresie późniejszym zaś język jest żywo-czerwony lub malinowy.
Jednym z najbardziej charakterystycznych objawów szkarlatyny jest specyficzna wysypka, która pojawia się na skórze:
- Czerwona wysypka: zaczyna się zwykle na klatce piersiowej, brzuchu i bokach, a następnie rozprzestrzenia się na resztę ciała. Jest drobnoplamista, czerwona i szorstka w dotyku, przypominająca papier ścierny.
- Pojawianie się wysypki: pojawia się zazwyczaj 1-2 dni po wystąpieniu gorączki i utrzymuje się przez kilka dni.
- Złuszczanie skóry: po kilku dniach od wystąpienia wysypki, skóra może zacząć się łuszczyć, szczególnie na dłoniach i stopach.
Szkarlatyna wpływa również na wygląd jamy ustnej, co jest jednym z jej charakterystycznych objawów:
- Język malinowy: Język początkowo pokryty jest białym nalotem, który następnie złuszcza się, odsłaniając czerwony, malinowy kolor z wyraźnie widocznymi brodawkami. Stąd pochodzi określenie "język malinowy".
- Zapalenie gardła i migdałków: Gardło jest czerwone, przekrwione i bolesne, a migdałki mogą być opuchnięte i pokryte białym nalotem. W przypadku zapalenia gardła może dojść do trudności w połykaniu.
- Zmęczenie i osłabienie: Pacjent może odczuwać ogólne zmęczenie i osłabienie, co jest typowe dla infekcji bakteryjnych.
- Ból mięśni i stawów: Często występują bóle mięśniowe i stawowe, które mogą być dość intensywne.
Diagnoza szkarlatyny opiera się głównie na ocenie klinicznej i charakterystycznych objawach:
- Badanie gardła: Lekarz może wykonać badanie gardła, aby ocenić stopień zapalenia oraz obecność białego nalotu na migdałkach.
- Wymaz z gardła: Aby potwierdzić obecność paciorkowców grupy A, lekarz może pobrać wymaz do badania mikrobiologicznego.
- Posiew bakteriologiczny: Posiew bakteriologiczny z wymazu gardła pozwala na identyfikację paciorkowców i potwierdzenie diagnozy.
- Badania krwi: Morfologia krwi, wskaźniki zapalne (CRP, OB) oraz inne parametry mogą pomóc ocenić stopień zaawansowania choroby.
 - objawy, przyczyny i leczenie.jpg)
Szkarlatyna toksyczna
Szkarlatyna toksyczna, znana również jako toksyczne zapalenie płuc związane ze szkarlatyną, jest cięższą formą szkarlatyny, która może prowadzić do poważnych powikłań. Objawy tej formy szkarlatyny są bardziej intensywne i mogą stanowić zagrożenie dla życia, dlatego ważna jest szybka
Szkarlatyna toksyczna charakteryzuje się intensywnymi objawami ogólnymi, które mogą szybko się rozwijać i prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych:
- Wysoka gorączka. Gorączka w przypadku szkarlatyny toksycznej jest bardzo wysoka, często przekraczająca 39°C. Gorączce mogą towarzyszyć dreszcze, poty i uczucie osłabienia.
- Tachykardia. Przyspieszenie akcji serca (tachykardia) jest częstym objawem towarzyszącym wysokiej gorączce i reakcjom toksycznym organizmu.
- Hipotonia. Spadek ciśnienia krwi (hipotonia) jest niebezpiecznym objawem, który może prowadzić do wstrząsu septycznego, wymagającego natychmiastowej interwencji medycznej.
Jednym z najpoważniejszych powikłań szkarlatyny toksycznej jest zespół wstrząsu toksycznego (TSS), który może prowadzić do wielonarządowej niewydolności:
- Zmiany skórne. Charakterystyczna wysypka szkarlatynowa może być bardziej rozległa i intensywna, obejmując całe ciało i może przypominać oparzenie słoneczne i jest bardzo bolesna.
- Zaburzenia świadomości. Pacjenci mogą doświadczać splątania, dezorientacji, a w cięższych przypadkach utraty przytomności.
- Problemy z oddychaniem. Może dojść do zapalenia płuc, co utrudnia oddychanie i prowadzi do duszności. Objawy te mogą być spowodowane toksycznym działaniem bakterii na tkankę płucną.
Sepsa jest kolejnym poważnym stanem zakaźnym, który może wystąpić w przebiegu szkarlatyny toksycznej:
- Zmniejszona diureza: Oznacza zmniejszoną ilość wydalanego moczu, co może wskazywać na niewydolność nerek.
- Zaburzenia krzepliwości krwi: Może dojść do wystąpienia plam krwotocznych na skórze oraz krwawień wewnętrznych, co jest związane z zaburzeniami krzepliwości krwi.
- Zaburzenia układu krążenia: Niewydolność krążeniowa może prowadzić do sinicy (niebieskawego zabarwienia skóry) oraz zimnych, wilgotnych kończyn.
- Posiewy bakteriologiczne: Wymaz z gardła, posiewy krwi i moczu mogą potwierdzić obecność paciorkowców grupy A oraz innych patogenów odpowiedzialnych za choroby.
- Badania krwi: Morfologia krwi, poziom białych krwinek, wskaźniki zapalne (CRP, OB) oraz parametry funkcji nerek i wątroby pomagają ocenić stopień zaawansowania choroby i stan ogólny pacjenta.
Szkarlatyna posocznicowa
W posocznicowej postaci szkarlatyny dochodzi do rozwoju zakażenia ogólnoustrojowego. Ponadto, można zauważyć znaczne zmiany zapalne w gardle i okolicznych węzłów chłonnych. Może również pojawić się martwicze zapalenie dna jamy ustnej, zwane anginą Ludwiga. Nie występuje natomiast wysypka - tak charakterystyczna dla szkarlatyny klasycznej.
Szkarlatyna posocznicowa, znana także jako septyczna forma szkarlatyny, jest jedną z najcięższych postaci tej choroby. Jest wynikiem rozprzestrzeniania się bakterii do krwi, co prowadzi do ogólnoustrojowego zaburzenia i sepsy. Ta forma szkarlatyny może być bardzo groźna i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Poniżej przedstawiamy szczegółowy opis objawów posocznicowej postaci szkarlatyny.
Szkarlatyna posocznicowa charakteryzuje się gwałtownym pogorszeniem stanu zdrowia i intensywnymi objawami ogólnoustrojowymi:
- Wysoka gorączka: Gorączka jest bardzo wysoka, często przekraczająca 39-40°C, i może być trudna do obniżenia za pomocą standardowych leków przeciwgorączkowych.
- Dreszcze i poty: Pacjent może doświadczać intensywnych dreszczy, które są wynikiem reakcji organizmu na infekcję. Mogą one być na przemian z napadami potliwości.
- Tachykardia: Przyspieszenie akcji serca (tachykardia) jest powszechne i może wskazywać na reakcję organizmu na zakażenie oraz próby utrzymania odpowiedniego ciśnienia krwi.
- Hipotonia: Spadek ciśnienia krwi (hipotonia) jest poważnym symptomem wskazującym na możliwość wstrząsu septycznego. Hipotonia może prowadzić do zawrotów głowy, osłabienia i utraty przytomności.
W posocznicowej postaci szkarlatyny, znaki skórne mogą być bardziej intensywne i różnorodne:
- Rozległa wysypka: szkarlatynowa może obejmować całe ciało, a jej intensywność może być większa niż w przypadku klasycznej szkarlatyny i może być czerwona, drobnoplamista i szorstka w dotyku, przypominająca papier ścierny.
- Plamy krwotoczne: W niektórych przypadkach mogą pojawić się plamy krwotoczne na skórze, co jest wynikiem zaburzeń krzepliwości krwi.
- Martwica skóry: W skrajnych przypadkach, zakażenie może prowadzić do martwicy (śmierci) tkanek skórnych, co wymaga natychmiastowego leczenia chirurgicznego.
- Zaburzenia świadomości. Zaburzenia świadomości są poważnym objawem, który może wskazywać na zaawansowaną sepsę. Pacjent może być splątany, mieć problemy z orientacją i świadomością otoczenia. W ciężkich przypadkach może dojść do utraty przytomności, co jest bezpośrednim zagrożeniem życia i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.
- Problemy z oddychaniem. Sepsa może prowadzić do poważnych problemów z oddychaniem: Pacjent może mieć problemy z oddychaniem, czuć duszność i brak powietrza. Może to być wynikiem zapalenia płuc lub obrzęku płuc. Sinica, czyli niebieskawe zabarwienie skóry, jest wynikiem niedotlenienia tkanek i wskazuje na poważne problemy z układem oddechowym.
- Zaburzenia układu krążenia. Sepsa wpływa na funkcjonowanie układu krążenia, prowadząc do poważnych zaburzeń:
- Niewydolność krążeniowa: Spadek ciśnienia krwi i niewydolność krążeniowa mogą prowadzić do niedotlenienia narządów i tkanek, co jest stanem zagrażającym życiu.
- Zaburzenia krzepliwości krwi: Może dojść do skazy krwotocznej, która objawia się plamami krwotocznymi na skórze oraz krwawieniami wewnętrznymi.
Diagnoza posocznicowej postaci szkarlatyny opiera się na ocenie klinicznej oraz wynikach badań laboratoryjnych:
- Posiewy bakteriologiczne: Pobranie posiewów z krwi, moczu oraz wymazów z gardła pozwala na identyfikację bakterii paciorkowca i innych patogenów odpowiedzialnych za sepsę.
- Badania krwi: Morfologia krwi, wskaźniki zapalne (CRP, OB), poziom elektrolitów oraz funkcje nerek i wątroby pomagają ocenić stan pacjenta i stopień zaawansowania zakażenia.
Płonica przyranna
Płonica przyranna, zwana także szkarlatyną przyranną, jest rzadką odmianą szkarlatyny, która rozwija się w wyniku zakażenia paciorkowcem w miejscu rany lub urazu. Ta forma choroby może występować zarówno u najmłodszych dzieci, jak i u dorosłych. Objawy płonicy przyrannej różnią się nieco od klasycznej szkarlatyny, dlatego ważne jest, aby znać jej specyficzne symptomy i odpowiednio reagować na dolegliwości.
W przypadku płonicy przyrannej, miejsce urazu lub rany jest głównym punktem zakażenia i wykazuje specyficzne objawy, takie jak:
- Zaczerwienienie i obrzęk: Rana staje się czerwona, obrzmiała i bolesna. Wokół rany może pojawić się zapalenie skóry, co jest wynikiem lokalnej reakcji na zakażenie paciorkowcem.
- Ropna wydzielina: Z rany może sączyć się ropna wydzielina, co wskazuje na infekcję bakteryjną. Ropienie rany jest częstym symptomem w płonicy przyrannej.
- Powstawanie owrzodzeń: W niektórych przypadkach mogą tworzyć się owrzodzenia wokół rany, które mogą się rozszerzać i powodować dalsze uszkodzenia tkanki skórnej.
Oprócz miejscowych objawów rany, płonica przyranna wywołuje także ogólne objawy systemowe, które mogą obejmować:
- Gorączka: Wysoka gorączka (powyżej 38°C) jest jednym z pierwszych ogólnych objawów, który wskazuje na infekcję organizmu. Gorączka może być uporczywa i towarzyszyć jej mogą dreszcze.
- Zmęczenie i osłabienie: Pacjenci często skarżą się na uczucie zmęczenia, osłabienie oraz ogólne złe samopoczucie. To objawy systemowej reakcji organizmu na zakażenie.
- Ból głowy i ból gardła: Choć mniej powszechny w płonicy przyrannej niż w klasycznej szkarlatynie, ból głowy oraz ból gardła mogą również występować jako symptomy ogólnego zakażenia.
W przypadku płonicy przyrannej, wysypka może się pojawić na skórze w pobliżu miejsca chorobowego, ale również może rozprzestrzeniać się na inne części ciała:
- Charakterystyczna wysypka: jest zwykle czerwona, drobnoplamista i może przypominać papier ścierny w dotyku. Może pojawić się najpierw w okolicy rany, a następnie rozprzestrzeniać się na tułów, szyję, ręce i nogi.
- Złuszczanie skóry: Po kilku dniach od wystąpienia wysypki, skóra zaczyna się złuszczać, zwłaszcza na dłoniach i stopach. Złuszczanie jest wynikiem działania toksyn bakteryjnych na skórę.
Podobnie jak w przypadku klasycznej szkarlatyny, płonica przyranna może prowadzić do powiększenia węzłów chłonnych w okolicy zakażonej rany i jest odpowiedzią immunologiczną organizmu na zakażenie bakteryjne.
Szkarlatynę rozpoznaje się na podstawie wywiadu lekarskiego, występujących objawów i badań diagnostycznych. Od dziecka pobierana jest próbka krwi do testów laboratoryjnych oraz wymaz z gardła. W wynikach badań krwi najczęściej pojawia się podwyższony poziom białych krwinek i zwiększony poziom antystreptolizyny (ASO). Ponadto, z racji wystąpienia stanu zapalnego, poziom OB jest wyższy, niż wskazuje jego norma. W wymazie pacjenta stwierdzana jest obecność bakterii z grupy paciorkowców.
Jakie są przyczyny szkarlatyny?
Szkarlatyna, znana również jako płonica, jest wywoływana przez zakażenie bakteriami z grupy paciorkowców beta-hemolizujących z grupy A (Streptococcus pyogenes). To właśnie są główną przyczyną szkarlatyny.
Źródła i drogi zakażenia
- Droga kropelkowa. Szkarlatyna jest chorobą wysoce zakaźną, przenoszoną głównie drogą kropelkową i może być rozprzestrzeniana poprzez kaszel, kichanie lub bezpośredni kontakt z wydzielinami dróg oddechowych osoby zakażonej. W dużych skupiskach ludzkich, takich jak szkoły, przedszkola czy inne miejsca publiczne, ryzyko choroby jest szczególnie wysokie. Nawet krótki kontakt z osobą chorą może prowadzić do przeniesienia choroby na nowego gospodarza.
- Kontakt bezpośredni. Zakażenie może również nastąpić przez kontakt bezpośredni z osobą chorą lub przedmiotami, które miały kontakt z wydzielinami z gardła i nosa osoby chorej. Dotykanie ust, nosa czy oczu po kontakcie z zanieczyszczonymi powierzchniami może również prowadzić do zakażenia.
- Nosicielstwo. Osoby, które są nosicielami bakterii, mogą nie wykazywać żadnych sygnałów choroby, ale nadal mogą przenosić je na innych. Nosiciele mogą stanowić źródło infekcji dla osób w ich otoczeniu, nawet jeśli sami nie chorują.
Mechanizm wywoływania objawów
- Toksyny paciorkowców. Głównym czynnikiem wywołującym szkarlatynę są toksyny produkowane przez bakterie paciorkowca. Po zakażeniu zaczynają namnażać się ich w gardle i migdałkach, gdzie produkują toksyny zwane erytrogenicznymi lub pirogenicznymi. To właśnie te toksyny odpowiedzialne są za charakterystyczną wysypkę oraz inne cechy szkarlatyny.
- Faza inkubacji - po zakażeniu, szkarlatyna przechodzi przez okres wylęgania, który zazwyczaj trwa od 1 do 7 dni. W tym czasie bakterie namnażają się w organizmie, zanim pojawią się pierwsze zmiany kliniczne.
Układ odpornościowy reaguje na ich obecność i toksyn, co prowadzi do zapalenia gardła, gorączki i innych objawów systemowych. Wysypka, która jest jednym z najbardziej charakterystycznych wyników szkarlatyny, wynika z reakcji skóry na toksyny bakteryjne. Wysypka zazwyczaj zaczyna się na tułowiu, a następnie rozprzestrzenia się na resztę ciała.
Czynniki ryzyka
- Wiek. Szkarlatyna najczęściej dotyka dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, szczególnie w wieku od 5 do 15 lat. Młodsze dzieci w wieku przedszkolnym również są narażone na ryzyko, ze względu na bliski kontakt z rówieśnikami oraz mniej rozwinięty układ odpornościowy.
- Środowisko. Przebywanie w dużych skupiskach ludzkich, takich jak szkoły, przedszkola, internaty, obozy letnie czy placówki opieki dziennej, zwiększa ryzyko zakażenia. W takich miejscach bakterie mogą łatwo przenosić się między osobami.
- Stan zdrowia. Osoby z osłabionym układem odpornościowym są bardziej podatne na zakażenie paciorkowcami. Również wcześniejsze infekcje gardła, takie jak angina, mogą zwiększać ryzyko zachorowania na szkarlatynę.
Szkarlatyna to choroba wywoływana przez paciorkowce z grupy A, które przenoszą się głównie drogą kropelkową i poprzez bezpośredni kontakt. Bakterie te produkują toksyny odpowiedzialne za charakterystyczne objawy choroby. Ryzyko zakażenia jest szczególnie wysokie w środowiskach, gdzie wiele osób przebywa w bliskim kontakcie, takich jak szkoły i przedszkola. Wczesna diagnoza i leczenie są kluczowe dla zapobiegania powikłaniom i szybkiemu powrotowi do zdrowia.
Jak przebiega leczenie szkarlatyny?
Po
Oprócz antybiotyków, leczenie obejmuje także:
- Obniżanie gorączki za pomocą leków przeciwgorączkowych
- Nawadnianie organizmu
- Odpoczynek
- Unikanie kontaktu z osobami, które mogą być narażone na zakażenie
Dziecko chorujące na szkarlatynę najczęściej cierpi z powodu wysokiej gorączki i złego ogólnego samopoczucia. Możemy starać się obniżyć temperaturę ciała domowymi sposobami. Zaleca się stosowanie chłodnych okładów na okolicę czoła, łydek i pachwin dziecka. Powinniśmy także podawać mu dużą ilość płynów do picia. Z powodu bólu gardła dziecko może mieć problemy z przełykaniem - dieta dziecka powinna być więc lekkostrawna i półpłynna.
Nieleczona płonica może prowadzić do wystąpienia groźnych dla zdrowia i życia powikłań. Możemy do nich zaliczyć: zapalenie nerek, zapalenie ucha środkowego, gorączkę reumatyczną czy zapalenie stawów. Monitorowanie stanu zdrowia pacjenta i zapobieganie powikłaniom są kluczowe dla skutecznego leczenia. Odpowiednia higiena i unikanie kontaktu z innymi osobami pomagają w zapobieganiu rozprzestrzenieniu choroby. Szybka diagnoza i skuteczne leczenie są kluczowe dla powrotu do zdrowia i minimalizacji ryzyka powikłań.
