0 
Wiele badań naukowych jednoznacznie wskazuje na korzyści karmienia piersią dla zdrowia i optymalnego rozwoju dzieci. Okazuje się, że to, czym karmimy niemowlę może rzutować na jego ewentualne zaburzenia czy nawet choroby. Dlatego zawsze należy dążyć do wyłącznego karmienia mlekiem matki przez minimum sześć pierwszych miesięcy życia. Jednak pomimo dobrych chęci pojawiają się sytuacje, kiedy włączenie mleka modyfikowanego jest obowiązkowe. Jak zatem wybrać te najlepsze? Czym produkty dostępne na rynku, różnią się między sobą? Kiedy mleko modyfikowane jest konieczne w żywieniu niemowlęcia?
Z racji rosnącej powszechności produktów przetworzonych w żywieniu dzieci, rodzaje preparatów do żywienia niemowląt oraz ich dopuszczalne składy są regulowane prawnie. W państwach europejskich ustalane jest to na mocy Rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady UE z 2015 r. Tam też obowiązuje aktualny podział preparatów do żywienia niemowląt na „mleko początkowe” - oznaczone cyfrą 1 i „mleko następne” - czyli mieszanki do dalszego żywienia niemowląt, oznaczone cyfrą 2. Preparaty te popularnie nazywane są mlekiem modyfikowanym lub mieszanką mleczną. Podział ten obejmuje:
Mleko początkowe 1 – przeznaczone dla niemowląt mających 0 – 6 miesięcy. Skład tych preparatów uwzględnia swoiste potrzeby żywieniowe w tym okresie i w całości zaspokaja zapotrzebowanie na wszystkie niezbędne składniki odżywcze w pierwszych 6 miesiącach życia dziecka. Skład takiego mleka jest ściśle określony. Preparaty te można podawać również w późniejszym wieku, nawet do pierwszego roku życia, jeżeli niemowlę nie jest karmione piersią.
Mleko następne 2 – dedykowane niemowlętom w wieku 6-12 miesięcy. Mieszanki mlekozastępcze do dalszego żywienia są przeznaczone do zaspokojenia potrzeb żywieniowych dzieci w okresie wprowadzania już pokarmów uzupełniających. Wymagania dotyczące stopnia ich modyfikacji są znacznie mniejsze niż w przypadku preparatu do początkowego żywienia.
Mleko dla wcześniaków - rożni się składem od mleka początkowego i mleka następnego przeznaczonych dla niemowląt donoszonych. Stosuje się je u wcześniaków żywionych sztucznie.
Produkty zastępujące mleko kobiece najczęściej są wytwarzane z białek mleka krowiego. Mogą być też wytwarzane z mleka koziego, hydrolizatów białka lub izolatów białka sojowego. Produkt zastępujący mleko matki powinien możliwie najbardziej odwzorowywać swoim składem pokarm kobiecy, ale także zapewnić u niemowląt żywionych sztucznie rozwój na poziomie maksymalnie zbliżonym do rozwoju niemowląt karmionych wyłącznie piersią. Wierne odtworzenie składu mleka ludzkiego jest jednak niemożliwe, chociażby z tego powodu, że nie jest on stały, a mleko zawiera żywe komórki, w tym ciała odpornościowe pochodzące z krwi matki. Z tego tytułu mleko naturalne zawsze będzie górowało nad mlekiem „sztucznym”.
Producenci toczą między sobą wyścig w tworzeniu idealnej mieszanki. Z tego tytułu mogą modyfikować mleko oraz dodawać do niego nowe składniki. Warunkiem jest bezpieczeństwo takiej suplementacji, która jest udokumentowana w standaryzowanych badaniach. Poza podstawowym składem mleka często w mieszankach dla niemowląt możemy spotkać dodatek pre-/probiotyków, nukleotydów, cholesterolu, selenu, oleju palmowego czy innych. Które z nich są uzasadnione? Do tej pory brak jednoznacznych dowodów na słuszność dodatku bakterii probiotycznych oraz prebiotyków w mleku modyfikowanym. W praktyce często stosuje się dodatek oligosacharydów o działaniu prebiotycznym, gdyż mleko kobiece również je zawiera, co przemawia za słusznością tej praktyki. Wiele kontrowersji wzbudza dodatek oleju palmowego w żywności dla niemowląt. Z uwagi na potencjalne zagrożenie dla lasów tropikalnych, ale także aspekty zdrowotne dodatek tego kwasu tłuszczowego wydaje się nieodpowiedni. Przepisy jednak dopuszczają go w składzie mieszanek dla dzieci. Decyzja w tym wypadku należy do rodziców. Często można spotkać w mleku dla niemowląt dodatek lecytyny sojowej, która jest składnikiem wiążącym. Została uznana za bezpieczną i dozwoloną w żywności dla niemowląt. Ma także właściwości prozdrowotne, gdyż poprawia układ nerwowy, wspomaga pamięć, zapobiega powstawaniu kamieni żółciowych, obniża cholesterol. Mleko modyfikowane obowiązkowo powinno zawierać dodatek kwasów omega-3, a dokładnie DHA (kwas dokozaheksaenowy). Słuszne wydaje się także wprowadzenie do składu takiego mleka dodatku kwasu arachidonowego (ARA) z grupy omega-6, gdyż w mleku kobiecym stosunek ARA do DHA wynosi 2:1. Warto zatem szukać mleka o takim właśnie składzie tych niezbędnych kwasów tłuszczowych.
W przygotowaniu mleka modyfikowanego ważne jest ścisłe przestrzeganie wskazówek producenta. Nie wolno stosować innych stężeń niż zalecane w przepisie. Należy zwracać uwagę na jakość wody używanej do rozprowadzania proszku, najkorzystniejsza jest woda źródlana. Świeżą porcję mleka z proszku należy przygotować przed każdym karmieniem, nie wolno przechowywać gotowego mleka modyfikowanego w termosach lub podgrzewaczach do butelek (alternatywą może być przechowywanie przegotowanej wody w termosie), pozostałości po karmieniu należy wylać i nie wykorzystywać w czasie. Nie przestrzeganie takich wytycznych może skutkować zmianą wartości odżywczej pokarmu, a w efekcie nie zaspokajać wszystkich potrzeb żywieniowych dziecka.
Pomimo istotnych walorów karmienia piersią istnieją także szczególne przypadki chorobowe, kiedy konieczne jest włączenie mleka modyfikowanego. Preparaty mlekozastępcze dla niemowląt i małych dzieci zalicza się do żywności specjalnego medycznego przeznaczenia. Stanowią one kategorię produktów, które zostały odpowiednio przetworzone lub przygotowane i są przeznaczone do dietetycznego odżywiania pacjentów pod nadzorem lekarza. Dopuszcza się w nich modyfikację jednego lub kilku składników odżywczych z uwagi na profilaktykę, diagnostykę lub leczenie alergii.
Tak też wyróżniamy:
• preparaty sojowe, które są zalecane w przypadku: galaktozemii, wrodzonych niedoborów laktazy, a także wtórnych niedoborów laktazy. Mieszanki te zalecane są także w żywieniu niemowląt, u których odrzucone jest mleko kobiece lub inne mieszanki ze względów religijnych, etycznych bądź filozoficznych (np. u wegetarian). Jeżeli rozważa się zastosowanie preparatu sojowego u niemowlęcia < 6. m.ż., wcześniej należy potwierdzić tolerancję soi w teście prowokacji.
• mieszanki na bazie hydrolizatów białka, które stosuje się w leczeniu alergii. Są to preparaty do żywienia niemowląt, w których cząsteczki białka poddano hydrolizie enzymatycznej tzn. fragmentacji w celu zmniejszenia ich alergizacji. Im większy stopień hydrolizy, tym gorszy smak i zapach produktu końcowego.
• mleko modyfikowane ubogofenyloalaninowe, które ma zastosowanie w przypadku dzieci z fenyloketonurią.
Wskazaniem do włączenia preparatów mlekozastępczych mogą być także czynniki ze strony matki dziecka, np. czynna gruźlica, zakażenie ludzkim wirusem niedoboru odporności, zakażenie HTLV-1 lub HTLV-2, konieczność zastosowania u matki leków przeciwwskazanych dla kobiet ciężarnych oraz w trakcie laktacji, alkoholizm, narkomania, konieczność wykonania badań obrazowych z użyciem związków radioaktywnych (przeciwwskazanie czasowe), a także zakażenie lub podejrzenie zakażenia wirusem Ebola. W czasach pandemii koronawirusa wątpliwość może także budzić karmienie piersią u matki zakażonej SARS COV-2. Dotychczasowa wiedza medyczna mówi, że kobiety, które nie mają objawów lub są one łagodne, mogą karmić piersią od pierwszych chwil po urodzeniu. Jednocześnie kładzie się nacisk na profilaktykę zakażenia, czyli zakładanie maseczki, higienę rąk i piersi oraz dezynfekcję powierzchni. W sytuacji, gdy stan zdrowia matki nie pozwala na karmienie piersią (np. konieczna jest hospitalizacja na oddziale intensywnej terapii), warto rozważyć włączenie mleka modyfikowanego, jednak z uwagi na obecność przeciwciał przeciw SARS-CoV-2 w mleku kobiecym w pierwszej kolejności należy podejmować próby pozyskiwania pokarmu i utrzymania laktacji.
Ostateczna decyzja co do wyboru metody karmienia niemowlęcia zawsze należy do rodziców. Dobór właściwego mleka modyfikowanego wymaga dobrego rozeznania na rynku produktów dla niemowląt. Oprócz podstawowego składu, który jest ustalony przepisami warto przyjrzeć się dodatkom i zminimalizować ilość tych o wątpliwych właściwościach. Niekiedy jednak konieczne jest uwzględnieniem także kwestii zdrowotnych, preferencji smakowych dziecka bądź ceny. Z tego tytułu dobór najlepszego produktu bywa bardzo trudny dla matki, dlatego mleko matki zawsze będzie najkorzystniejszym z wyborów.
Aleksandra Ziemska
dietetyk kliniczny, det coach, właścicielka studio modelowania sylwetki Nova Figura
Powiązane produkty
