0 
Zapalenie zatok (zapalenie zatok przynosowych) to stan zapalny błony śluzowej wyściełającej zatoki – wypełnione powietrzem przestrzenie w obrębie czaszki, które komunikują się z jamą nosową poprzez niewielkie ujścia (ujścia zatokowe). Ich główną rolą jest nawilżanie i ogrzewanie wdychanego powietrza, a także zmniejszanie masy czaszki oraz wpływanie na modulację głosu.
Kiedy dochodzi do infekcji lub podrażnienia zatok, błona śluzowa zaczyna się nadmiernie rozrastać i produkować gęstą wydzielinę, która blokuje ujścia zatok. W efekcie w ich wnętrzu gromadzi się śluz, co sprzyja namnażaniu bakterii, wirusów lub grzybów, prowadząc do stanu zapalnego.
Zapalenie zatok może być wywołane przez różne czynniki, w tym:
- Infekcje wirusowe – najczęstsza przyczyna, szczególnie w okresie jesienno-zimowym, kiedy częściej dochodzi do przeziębień i grypy. Wirusy powodują obrzęk błony śluzowej i nadprodukcję wydzieliny, co prowadzi do zatkania ujść zatok.
- Nadkażenie bakteryjne – w niektórych przypadkach, gdy infekcja wirusowa utrzymuje się dłużej, może dojść do namnażania bakterii, co powoduje bardziej nasilone objawy i ropną wydzielinę. Najczęściej odpowiedzialne są bakterie takie jak Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae czy Moraxella catarrhalis.
- Zakażenia grzybicze – rzadziej spotykane, ale mogące występować u osób z osłabioną odpornością, np. w przebiegu cukrzycy, nowotworów lub po długotrwałej antybiotykoterapii.
- Alergie – osoby cierpiące na alergiczny nieżyt nosa (np. na pyłki, roztocza kurzu domowego, sierść zwierząt) mogą doświadczać przewlekłego obrzęku błony śluzowej, co sprzyja rozwojowi zapalenia zatok.
- Anomalie anatomiczne – np. skrzywiona przegroda nosowa, polipy nosa, przerost małżowin nosowych czy inne nieprawidłowości mogą utrudniać prawidłowy odpływ śluzu i sprzyjać nawracającym stanom zapalnym.
- Zanieczyszczenia środowiskowe – dym tytoniowy, smog, chemikalia czy suche powietrze mogą podrażniać błonę śluzową nosa i zatok, zwiększając ryzyko infekcji.
- Osłabiona odporność – osoby cierpiące na przewlekłe choroby, stres, niedobory witaminowe (np. witaminy D) lub prowadzące niezdrowy tryb życia mogą być bardziej podatne na infekcje zatok.
W zależności od czasu trwania, zapalenie zatok może mieć charakter:
- Ostry – trwa do 4 tygodni, najczęściej ma podłoże wirusowe lub bakteryjne. Objawia się silnym bólem zatok, ropną wydzieliną z nosa, gorączką i osłabieniem.
- Podostry – trwa od 4 do 12 tygodni, objawy są mniej nasilone, ale nadal uciążliwe.
- Przewlekły – utrzymuje się powyżej 12 tygodni i może być efektem nieleczonego lub nawracającego ostrego zapalenia zatok. Często wymaga dokładniejszej diagnostyki i długotrwałego leczenia.
Rodzaje zatok i jak objawia się ich zapalenie
Zatoki to małe, wypełnione powietrzem „komory” w naszej czaszce, które pomagają nam oddychać i mówiąc w prostych słowach – działają jak naturalne „filtry powietrza”. Kiedy są zdrowe, nie czujemy ich obecności. Problem zaczyna się wtedy, gdy dochodzi do ich infekcji i zaczynają się zatykać śluzem. Wtedy pojawia się ból, ucisk i inne nieprzyjemne objawy.
Mamy cztery rodzaje zatok, a każda z nich może dawać trochę inne dolegliwości, zależnie od tego, gdzie znajduje się stan zapalny.
Zatoki szczękowe – najczęstszy problem
Gdzie są? Pod oczami, w okolicy policzków.
- Uczucie ucisku i rozpierania w policzkach.
- Może boleć jak przy bólu zęba – i czasem ludzie myślą, że to problem stomatologiczny!
- Ból nasila się, gdy się pochylasz.
- Może pojawić się gęsta, żółto-zielona wydzielina z nosa.
To najczęściej spotykane zapalenie zatok – wiele osób przez to przechodzi!
Zatoki czołowe – ból nad oczami
Gdzie są? W okolicy czoła, nad oczami.
- Ból w czole, często jednostronny.
- Może być pulsujący i nasila się przy pochylaniu głowy.
- W cięższych przypadkach skóra nad czołem może się delikatnie zaczerwienić lub spuchnąć.
- Może towarzyszyć światłowstręt i ból oczu.
Jeśli boli cię czoło, a do tego masz zatkany nos – możliwe, że to zapalenie zatok czołowych.
Zatoki sitowe – ucisk między oczami
Gdzie są? Między oczami, u nasady nosa.
- Uczucie rozpierania między oczami i u nasady nosa.
- Czasem mogą pojawić się problemy ze wzrokiem (np. lekko rozmazane widzenie).
- U dzieci może dojść do obrzęku powiek.
- Często towarzyszy zapaleniu innych zatok.
Jeśli czujesz ucisk przy nasadzie nosa i masz katar, możliwe, że to zatoki sitowe.
Zatoki klinowe – głęboki ból głowy
Gdzie są? Głęboko za nosem, w środku czaszki.
- Tępy, głęboki ból w środku głowy.
- Może promieniować do potylicy i karku.
- W poważniejszych przypadkach może powodować zawroty głowy i zaburzenia widzenia.
To rzadziej spotykane zapalenie, ale może być groźniejsze ze względu na położenie zatok klinowych blisko mózgu.
Które zatoki chorują najczęściej?
Najczęściej problem dotyczy zatok szczękowych i czołowych – to właśnie wtedy czujemy ból w policzkach, czołach i mamy zatkany nos.
Zatoki sitowe często chorują „przy okazji” innych zatok.
Zapalenie zatok klinowych jest najrzadsze, ale może powodować nietypowe objawy, np. ból w środku głowy.
Czy infekcja zatok jest wirusowa czy bakteryjna?
Infekcja zatok może być zarówno wirusowa, jak i bakteryjna.
Wirusowe zapalenie zatok – najczęstsza postać, zazwyczaj rozwija się przy przeziębieniu i trwa do 10 dni. Objawy to katar, zatkany nos, ból głowy i ucisk w okolicach zatok. Nie wymaga antybiotyków, wystarczy leczenie objawowe.
Bakteryjne zapalenie zatok – rzadsze, ale cięższe. Jeśli objawy utrzymują się ponad 10 dni, nasilają się po początkowej poprawie lub pojawia się gorączka powyżej 38°C, może to wskazywać na infekcję bakteryjną. Wtedy lekarz może zalecić antybiotyki.
Ważne jest odpowiednie rozpoznanie, ponieważ niepotrzebne stosowanie antybiotyków przy infekcji
Leczenie zapalenie zatok
Leczenie zapalenia zatok zależy od przyczyny schorzenia. Można stosować:
Nawilżanie błony śluzowej nosa.
Leczenie chirurgiczne w cięższych przypadkach.
Leczenie zapalenia zatok zależy od jego przyczyny (wirusowej lub bakteryjnej) oraz nasilenia objawów.
Leczenie domowe i objawowe (głównie przy infekcji wirusowej):
- Nawadnianie – pij dużo wody, aby rozrzedzić wydzielinę.
- Inhalacje – gorąca para wodna z dodatkiem soli, olejków eterycznych (np. eukaliptusowego) udrażnia zatoki.
- Płukanie nosa – stosowanie roztworu soli fizjologicznej lub hipertonicznej pomaga oczyścić zatoki.
- Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne – ibuprofen lub paracetamol łagodzą ból i zmniejszają stan zapalny.
- Krople lub spraye do nosa – leki obkurczające błonę śluzową (np. ksylometazolina) pomagają w oddychaniu, ale nie stosuj ich dłużej niż 3-5 dni.
- Ciepłe okłady – przykładanie ciepłego ręcznika na czoło lub policzki może przynieść ulgę.
Leczenie bakteryjnego zapalenia zatok (gdy objawy trwają ponad 10 dni, nasilają się lub występuje gorączka):
- Antybiotyki – lekarz może przepisać, jeśli podejrzewa infekcję bakteryjną.
- Steroidowe spraye do nosa – pomagają w zmniejszeniu stanu zapalnego i obrzęku.
Wsparcie odporności i profilaktyka:
✔ Unikaj dymu tytoniowego i zanieczyszczonego powietrza.
✔ Dbaj o wilgotność powietrza w domu.
✔ Wzmacniaj odporność – zdrowa dieta, sen i aktywność fizyczna pomagają zapobiegać infekcjom.
Jeśli objawy utrzymują się ponad 12 tygodni, może to wskazywać na przewlekłe zapalenie zatok – wtedy warto skonsultować się z laryngologiem.
Zapalenie zatok u dzieci
Zapalenie zatok u dzieci jest częstym schorzeniem, które najczęściej ma podłoże wirusowe i rozwija się jako powikłanie przeziębienia. Może też być bakteryjne lub alergiczne.
Objawy zapalenia zatok u dzieci:
- Zatkany nos i przewlekły katar (często żółto-zielona wydzielina)
- Ból głowy, ucisk w okolicach czoła, policzków lub oczodołów
- Gorączka (częściej przy infekcji bakteryjnej)
- Osłabienie, rozdrażnienie, problemy ze snem
- Kaszel nasilający się w nocy (związany ze spływaniem wydzieliny po tylnej ścianie gardła)
- Ból ucha lub uczucie zatkanego ucha
Leczenie zapalenia zatok u dzieci:
- Nawilżanie powietrza – pomaga w rozrzedzeniu wydzieliny
- Płukanie nosa solą fizjologiczną lub wodą hipertoniczną – oczyszcza drogi oddechowe
- Inhalacje z soli fizjologicznej – ułatwiają oddychanie i redukują stan zapalny
- Leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe (paracetamol, ibuprofen) – jeśli dziecko ma gorączkę lub bóle zatok
- Unikanie kropli obkurczających – mogą być stosowane max. 3 dni i tylko po konsultacji z lekarzem
Kiedy do lekarza?
- Jeśli objawy utrzymują się ponad 10 dni lub nasilają się po kilku dniach
- Gdy występuje wysoka gorączka (>39°C) i silny ból zatok
- Jeśli pojawia się obrzęk wokół oczu lub trudności z widzeniem
W przypadku bakteryjnego zapalenia zatok lekarz może zalecić antybiotyki. Jeśli infekcje są częste, warto skonsultować się z laryngologiem.